Dzierwany, stan. 1 i 5

Oba stanowiska położone są w obrębie zamieszkałego siedliska. Prawdopodobnie nie są to zabytki archeologiczne. Objęte ochroną formy mają pochodzenie naturalne lub związane są ze współczesną działalnością człowieka (hałda po kopaniu stawu).
Wpisu do rejestru dokonano na podstawie toponomastycznego śladu, na który powoływał się Aleksander Kamiński.

Fot. 1. Widok od strony północnej na domniemane grodzisko (fot. M. Pisz)

Ów badacz Jaćwieży opierał się z kolei na przekazie Aleksandra Połujańskiego zawartym w książce wydanej w 1859 roku pt. Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte. Jest to źródło niezwykle ciekawe, wykorzystywane zarówno przez archeologów, jak i historyków. Autor – przyjmując jako punkt odniesienia Górę Zamkową w Szurpiłach – pisze: (…) w dali w równej prawie odległości od zamku [wyjaśnienie: w ten sposób Połujański nazywa Górę Zamkową], usypane są trzy wysokie kształtu stożkowatego, góry pikietowe, a mianowicie od północy pod wsią Gulbieniszki, od południa na gruncie wsi Szurpiły i od zachodu pod wsią Dzierwany. Kamiński – w pracy pt. Materiały do bibliografii archeologicznej Jaćwieży od I do XIII w. – cytuje Połujańskiego skrótowo, pomijając informacje o górach pikietowych mających się znajdować w okolicy Gulbieniszek i na południe od Szurpił. Prawdopodobnie autor Kamieni na szaniec źle zinterpretował wcześniejsze źródło i założył, że wspominane góry pikietowe położone są obok siebie, właśnie w okolicy miejscowości Dzierwany. Jerzy Witek określił te wyniesienia piłokalnia, czyli – z litewskiego – grodziska, góry.
Być może to jest właśnie przyczyna uznania wyniesień znajdujących się na terenie gospodarstwa w Dzierwanach za stanowiska archeologiczne.

Fot. 2. Widok ogólny na siedlisko. Domniemane kurhany znajdują się po obu stronach drogi dojazdowej do gospodarstwa (fot. M. Pisz)

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

Literatura:

Kamiński, A.

1956    Materiały do bibliografii archeologicznej Jaćwieży od I do XIII w., „Materiały Starożytne” t. 1, s. 193–273.

Kleemann, O.

1941    Die vorgeschichtliche Erforschung des Kreises Sudauen, „Altpreussen” 6/4, s. 56–64.

Połujański, A.

1859    Wędrówki po guberni augustowskie w celu naukowym odbyte, Warszawa.

Witek, J.

1937    Pojezierze Augustowsko-Suwalskie. Przewodnik krajoznawczy i turystyczno-letniskowy.

Zdjęcie tytułowe: Badania geofizyczne w Dzierwanach (fot. Archiwum Terra Desolata)